strona główna >
Punkty końcowe linii | Sygnalizacja | Sterowanie rozjazdami | Przejazdy kolejowe | Znaki tramwajowe | Łączność

Sterowanie rozjazdami

Poruszające się po torach tramwaje korzystają z rozjazdów w punktach rozgałęziania się linii. Ze względu na straty czasu, jakie powoduje ręczne przekładanie zwrotnic przez obsługę tramwaju (konieczność zatrzymania), od początku istnienia tej trakcji prowadzone były prace nad automatyzacją tej czynności.

  • Zwrotnice o napędzie ręcznym

    Pierwsze zwrotnice miały napęd ręczny. Podczas jazdy, kiedy zachodziła potrzeba przełożenia zwrotnicy, tramwaj był zatrzymywany, a jego obsługa przy pomocy klucza (długi metalowy pręt) dokonywała przestawienia.

    W latach trzydziestych XX wieku próbowano stosować w Gliwicach ręczne przekładanie zwrotnic ze stanowiska motorniczego. Na zewnątrz wagonu, na ścianie czołowej zawieszony był długi (około dwumetrowy) klucz, który motorniczy mógł obsłużyć przez boczne okno. Klucz zawieszony był tuż nad prawą iglicą. Przekładanie odbywało się więc poprzez odepchnięcie iglicy od opornicy (system do dziś stosowany we Wrocławiu). Nie udało się niestety odnaleźć żadnych informacji na temat powodzenia tego systemu. Ze zdjęć wynika jednak, że takie zawieszenie kluczy stosowano prawdopodobnie tylko na wagonach Bremen (pionowa ściana czołowa) i tylko około 1935 roku.

    Obecnie, zwrotnice o napędzie ręcznym stosowane są praktycznie wyłącznie w torach bocznych, rzadko wykorzystywanych i w obrębie zajezdni.

  • Zwrotnice jednostronne - sprężyste

    Na mijankach instalowane były i są do dziś zwrotnice sprężyste, kierujące tramwaje zgodnie z ustaloną organizacją ruchu (na tor prawy). Takie same zwrotnice instalowane są przy zjazdach z odcików jednotorowych na linie dwutorowe, bądź pętle. W ostatnim przypadku zdarza się, że zwrotnica kieruje na tor lewy (zobacz: Lewostronne pętle tramwajowe).

  • Zwrotnice o napędzie elektrycznym

    W 1925 roku w Katowicach, Świętochłowicach i Szopienicach zabudowano pierwsze samoczynne zwrotnice elektryczne typu AEG. Ponieważ okazały się one bardzo praktyczne, więc szybko zwiększano ich liczbę.

    W latach pięćdziesiątych produkcję zwrotnic sterowanych elektrycznie prowadziły warsztaty WPK Katowice w Chorzowie Batorym według dokumentacji opracowanej we własnym zakresie.

    Wówczas na sieci tramwajowej występowały dwa typy zwrotnic - zwykłe i "ze strzałką". W przypadku zwrotnic zwykłych, wybór kierunku przejazdu dokonywany był przez jazdę z poborem prądu (w lewo) i bez poboru prądu (w prawo). W przypadku zwrotnic "ze strzałką" przejazd z poborem prądu powodował przełożenie zwrotnicy w położenie odwrotne. Ostatecznie zwrotnice "ze strzałką" zostały zastąpione zwykłymi.

    Sanki sterujące zwrotnicy
     Sanki sterujące zwrotnicy, zawieszone na sieci wraz z oznakowaniem.
    fot. Bogusław Molecki, 2000-10-15 


    Napęd zwrotnicy
     Napęd zwrotnicy.
    fot. Bogusław Molecki, 2000-04-28 


    W 2000 roku wprowadzono nowy system obsługi zwrotnic, wykorzystujący transmisję radiową i sygnalizatory ułożenia zwrotnicy.

    Sygnalizator ułożenia zwrotnicy
     Sygnalizator ułożenia zwrotnicy.
     W tle jeden z ostatnich tramwajowych sygnalizatorów barwnych.
    fot. Bogusław Molecki, 2000-10-15 


    następna strona: Przejazdy kolejowe >