strona główna >
Punkty końcowe linii | Sygnalizacja | Sterowanie rozjazdami | Przejazdy kolejowe | Znaki tramwajowe | Łączność

Punkty końcowe linii

Linie tramwajowe, w zależności od stosowanego taboru, warunków ruchu i terenowych, mogą być różnie zakończone - ślepo, mijanką, trójkątem, pętlą, czy nawet obrotnicą (to ostatnie rozwiązanie w GOPie nie występowało).

  • Trójkąty do zawracania tramwajów

    W 1892 roku magistrat Bytomia podpisał umowę na budowę pierwszej linii tramwajowej z Gliwic do Piekar Śląskich. Do prowadzenia ruchu miały być wykorzystywane wagony parowe "Rowan". Ponieważ wagony te były jednokierunkowe, na końcówkach linii zaplanowano trójkąty torowe do ich obracania. W 1894 roku, w związku ze zmianą typu parowozów przewidzianych do eksploatacji (na dwukierunkowe), wprowadzono korekty do projektów - trójkąty zastąpiono zwykłymi mijankami.

    Obecnie trójkąty do zawracania tramwajów stosowane są w zasadzie wyłącznie w sytuacji, gdy względy terenowe nie pozwalają na wybudowanie pętli. Tak też stało się w Sosnowcu, gdzie na początku lat siedemdziesiątych XX wieku, w związku z wycofywaniem taboru dwukierunkowego, powrócono do idei trójkąta - pomysłu z początków istnienia tramwajów w GOP.

    Do dziś na ulicy Okrzei (końcówka linii 24) tramwaj kończący jazdę wjeżdża pod górę, a następnie - asekurowany przez regulatorkę - stacza się do tyłu, na tor odjazdowy.

    Zawracanie tramwaju na trójkącie
     Zawracanie tramwaju na trójkącie - w tle tramwaj staczający się na tor odjazdowy, na pierwszym planie - tramwaj po obróceniu.
    fot. Jakub Jackiewicz, 2000-04-30 

  • Mijanki końcowe

    W momencie uruchomienia komunikacji tramwajowej na Górnym Śląsku, eksploatowany był wyłącznie tabor dwukierunkowy (umożliwiający prowadzenie ruchu z obu końców wagonu) i dwustronny (umożliwiający wsiadanie po obu bokach wozów). W związku z tym na końcach linii budowane były mijanki, które umożliwiały objazd wagonu (lub wagonów) doczepnych przez silnikowy i zmianę kierunku ruchu.

    Często przy takiej mijance dyżurował specjalny pracownik, którego zadaniem było wyłącznie rozłączanie i ponowne łączenie wagonów. Tak było np. do końca istnienia linii do Piekar Śląskich.

    Ostatnie takie mijanki znajdowały się na liniach dawnych Tramwajów Bytomskich - w Stolarzowicach i Wieszowej. Kres ich eksploatacji przypadł na 2 maja 1983 roku, kiedy to kursowanie linii 31 i 32 zostało zawieszone.

  • Ślepe końcówki linii

    W sytuacji, gdy ruch tramwajowy prowadzony jest wyłącznie przy pomocy dwukierunkowych wagonów silnikowych, możliwe jest zakończenie linii po prostu na ślepym torze (wagony nie muszą być przeczepiane - motorowy po prostu przechodzi do ostatniego wagonu).

    Nie wiadomo, kiedy taki sposób prowadzenia ruchu został zastosowany w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym po raz pierwszy. Do dziś jest on jednak stosowany zarówno w ruchu planowym, jak i podczas remontów torowisk. W Bytomiu kursuje ostatnia w kraju linia obsługiwana taborem typu N - licząca niewiele ponad kilometr linia 38. W przypadku remontów są zaś wykorzystywane dwustronne wagony typu 111N, które połączone w pary tworzą dwukierunkowe pociągi.

    Końcówka linii 38
     Końcówka linii 38 - wagon typu N nr 954 z 1949 roku.
    fot. Rafał Bąk, 1999-11-19 


    Tymczasowa ślepa końcówka linii
     Tymczasowa ślepa końcówka linii - dwukierunkowe pociągi 2*111N.
    fot. Bartosz Mazur, 2000-10-14 

  • Pętle tramwajowe

    Jeszcze przed wprowadzeniem taboru jednokierunkowego, w celu poprawy warunków ruchu, na przystankach końcowych rozpoczęto budowę pętli. Pierwsze pętle powstawały w centrach miast i były poprowadzone ulicami. W latach 1931-35 przebudowie poddano torowiska w centrum Bytomia. Wówczas powstała pierwsza pętla tramwajowa z dworcem na dzisiejszym placu Sikorskiego. W 1940 roku wybudowano natomiast pierwszą pętlę w dzisiejszym rozumieniu tego słowa - powstała ona na rynku w Królewskiej Hucie (dziś - Chorzów). Zawracały na niej tramwaje nadjeżdżające od strony Gliwic i Bytomia. Przebudowę końcówek linii tramwajowych na pętle rozpoczęto zaraz po drugiej wojnie światowej. Pierwsza pętla powstała przez przebudowę końcówki w Siemianowicach Śląskich w 1946 roku. Ostatnia została wybudowana pod koniec 1989 roku w Bytomiu Karbiu.

  • Lewostronne pętle tramwajowe

    W niektórych przypadkach linia tramwajowa kończy bieg na terenie, na którym powierzchnia dostępna pod budowę pętli jest mała. Wymusza to małe promienie łuków, a co się z tym wiąże - przystanek lokalizowany jest również na łuku. Znacznie ogranicza to widoczność drzwi przez motorniczego. W związku z tym, na niektórych pętlach prowadzony jest ruch lewostronny - drzwi otwierają się po wewnętrznej stronie łuku. Rozwiązanie takie jest możliwe głównie, gdy do pętli prowadzi linia jednotorowa (zmiana kierunku ruchu na pętli nie wymusza korekty układu torowego).

    Na terenie GOP istnieją obecnie dwie pętle, na których prowadzony jest ruch lewostronny - Wójtowa Wieś w Gliwicach i Makoszowy w Zabrzu.

    następna strona: Sygnalizacja >