Taken from transport.wroc.biz
Nowa tramwajowa linia wahadłowa 44 z Zawodzia do Szopienic z powodu remontu torowiska.
Taken from transport.wroc.biz
Najnowszy nabytek PKM Jaworzno - MAN-Göppel NM223.
Taken from transport.wroc.biz
Pierwszy przemalowany na żółto Mercedes Citaro K w PKM Katowice.
Taken from transport.wroc.biz
Krzysztof Pawelec przenumerował małe MAZ-y dodając "0" do dotychczasowego numeru.
Taken from transport.wroc.biz
14 lutego 2014 r. zlikwidowana została linia tramwajowa nr 18 w Rudzie Śląskiej.

Fundusze unijne: zlecanie usług transportu publicznego

28.05.2008

Tagi: – Dodał: Jakub Jackiewicz

Mariusz Gawrychowski
Gazeta Prawna, 21 i 28.05.2008


Ministerstwo Rozwoju Regionalnego przygotowało wytyczne, które określają zasady przyznawania wsparcia dla samorządów na zakup lub modernizację taboru komunikacyjnego. Dotacje będą rozdzielane jako rekompensata poniesionych wydatków.


Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (MRR) zaprezentowało projekty wytycznych w zakresie zasad dofinansowania z programów operacyjnych podmiotów realizujących obowiązek świadczenia usług publicznych w lokalnym transporcie zbiorowym. Mają one uregulować kwestię pomocy publicznej przy zakupie przez samorządy i inne podmioty taboru kolejowego, autobusowego i tramwajowego. Od ubiegłego roku resort borykał się z problemami związanymi z finansowaniem takich zakupów z funduszy unijnych. Powód był jeden: Komisja Europejska niechętnie patrzy na wydawanie unijnych pieniędzy na zakupów środków transportu. Nie chodzi tylko o nowe autobusy czy pociągi, które byłyby wykorzystywane w transporcie publicznym. Podobne problemy są z przepisami, które umożliwiłyby zakup specjalistycznych pojazdów przez przedsiębiorców.

Rekompensata zamiast dotacji

Z projektu wytycznych wynika, że MRR zdecydowało się na rozwiązanie zaproponowane pod koniec ubiegłego roku przez urzędników z Komisji Europejskiej. Chodzi o możliwości, jakie daje zapomniane unijne rozporządzenie z 1969 roku. Pozwala ono wypłacać firmom przewozowym rekompensaty za wykonywanie usług przewozowych zleconych im przez samorządy. Stosowane rozporządzenie pozwoli na sięgnięcie po unijne pieniądze bez wchodzenia w obszar pomocy publicznej, która w UE może być udzielana po spełnieniu restrykcyjnych warunków.

Niestety, rozporządzenie traci moc w grudniu przyszłego roku, gdy wejdzie w życie jego następca - rozporządzenie 1370/2007. Z wytycznych wynika, że wówczas zostaną zmienione zasady udzielania unijnego wsparcia na projekty w obszarze transportu publicznego. Dlatego też resort zdecydował się od razu zaprezentować dwa modele pozyskiwania środków z UE na zakup taboru. Poniżej przedstawimy ten, który będzie obowiązywał do grudnia przyszłego roku. Przepisy, który będą obowiązywały po tym terminie, zaprezentujemy za tydzień.

W świetle unijnego prawa jednym z obowiązków państwa lub samorządu jest zapewnienie świadczenia transportu publicznego. Ten rodzaj usług może być wykonywany przez instytucję publiczną, jej jednostki budżetowe, spółki komunalne, a także zlecony na zewnątrz do prywatnych podmiotów.

Wybór przewoźnika

Przez zobowiązanie do świadczenia usługi publicznej unijne prawo rozumie zobowiązania, którego przewoźnik nie podjąłby dobrowolnie lub nie podjąłby w takim samym zakresie, biorąc pod uwagę swój interes gospodarczy. Aby to uczynił, samorząd lub państwo wypłaca mu rekompensatę, która ma wyrównywać straty poniesione z tytułu wykonywania usługi publicznej. To właśnie rekompensata jest kluczowa dla możliwości otrzymania dofinansowania do zakupu taboru z funduszy unijnych. Maksymalny poziom dotacji nie może przekraczać wysokości rekompensaty, którą otrzymywałby przewoźnik.

Rekompensata przekazywana przewoźnikowi jest traktowana w unijnym prawie w sposób wyjątkowy. Jeśli została wyznaczona w sposób zgodny z rozporządzeniem 1191/69 lub rozporządzeniem 1370/2007 i przewoźnik został wybrany w drodze zamówień publicznych, to jest ona zgodna z zasadami wspólnego rynku i nie podlega obowiązkowi notyfikacji jako pomoc publiczna.

Trudno wyobrazić sobie, żeby samorząd rozpisywał przetarg, jeśli zamierza nałożyć obowiązek prowadzenia przewozów podmiotowi ze sobą związanemu. Dlatego też MRR dokładnie opisuje, jakie warunki muszą być spełnione, by podmiot, który jest przewoźnikiem, mógł uzyskać dotacje.

Zakład budżetowy

Obowiązek świadczenia usług przewozów publicznych jest nakładany na zakład budżetowy samorządu przez umieszczenie w jego statucie odpowiednich zapisów. Oznacza to, że nie jest możliwe nałożenie na zakład budżetowy obowiązku świadczenia usług publicznych poprzez zawarcie z nim umowy cywilnoprawnej.

Szczegółowe określenie zakresu nałożonego na zakład budżetowy obowiązku następuje w regulaminie uchwalonym przez samorząd. Przez akty prawny ustalane są m.in.: zakres obowiązku świadczenia usługi publicznej, czas jego obowiązywania oraz zasięg terytorialny, trasy przewozu, parametry częstotliwości kursów, określenie poziomu opłat za każdy rodzaj usługi czy obowiązujące zniżki. Zastosowanie tego trybu wyboru przewoźnika zwalnia samorząd z obowiązku przeprowadzania przetargu.

W takim przypadku wniosek o przyznanie dotacje jest składany przez samorząd. Podpisuje go wójt, burmistrz lub prezydent. Do złożenia wniosku nie potrzebuje on upoważnienia ze strony rady organu samorządowego. Zakupiony przez samorząd tabor może być przekazany do przewoźnika, który jest jednostką budżetową na podstawie uchwały samorządu. Ponieważ majątek zakładu budżetowego jest tożsamy z majątkiem samorządu, nie można tego zrobić na podstawie umowy. W przypadku zakładów budżetowych nie stosuje się zasad wyliczania rekompensaty.

Spółka komunalna

Przewoźnikiem może być także spółka komunalna. Nałożenie na nią obowiązku świadczenia usług publicznych może odbyć się w drodze uchwały rady samorządu o zawiązaniu spółki. Należy w niej stwierdzić, że celem działalności spółki jest wykonywanie zadania własnego samorządu polegającego na zaspakajaniu potrzeb mieszkańców w zakresie lokalnego transportu zbiorowego. Taki też zapis powinien znaleźć się w statucie spółki.

Powierzenie spółce komunalnej zadań zaspokajania potrzeb mieszkańców w zakresie zbiorowego transportu lokalnego na terenie innej gminy niż gmina macierzysta wymaga zawarcia przez tę inną gminę odrębnej umowy ze spółką komunalną. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy spółka świadczy usługi na podstawie porozumienia między kilkoma samorządami.

Zakres obowiązku świadczenia usług publicznych przez spółkę jest określany w regulaminie, który jest uchwalany przez zgromadzenie wspólników spółki komunalnej. Powinny się w nim znaleźć takie same elementy jak w regulaminie zakładu budżetowego.

Niezależnie od regulaminu możliwe jest zawarcie przez gminę macierzystą ze spółką umowy, która regulowałaby zakres obowiązku świadczenia usług publicznych.

Wybór bez przetargu

Wybór spółki komunalnej do świadczenia usług na terenie samorządu macierzystego nie wymaga przeprowadzenia przetargu. Jeśli spółka będzie chciała świadczyć usługi na terenie innego samorządu, musi zostać wybrana w przetargu.

Zakupiony za unijne dotacje tabor może być przekazany do spółki komunalnej na dwa sposoby. Pierwszy to odpłatna lub nieodpłatna umowa cywilnoprawna (najmu, dzierżawy lub użyczenia). Czas jej obowiązywania nie może być dłuższy niż okres, na który zawarto umowę o świadczeniu usług. Jeśli tabor ma się stać własnością przewoźnika, to przekazanie może nastąpić m.in. w formie aportu. Może to nastąpić w chwili tworzenia spółki (aport na pokrycie kapitału zakładowego) lub po jej utworzeniu (podwyższenie kapitału zakładowego).

Przewoźnikiem może być także przedsiębiorca prywatny. Jeśli samorząd zdecyduje się na ten tryb zapewnienia mieszkańcom usług transportowych, to musi sięgnąć po prawo zamówień publicznych.

Przewoźnik prywatny

Wybór firmy transportowej, z którą gmina zawrze umowę o świadczenie usług publicznych, następuje tylko w drodze przetargu. Jest on przeprowadzany po podjęciu przez radę samorządu uchwały, która upoważnia wójta, burmistrza lub prezydenta do przeprowadzenia postępowania przetargowego i zawarcia z przedsiębiorcą zewnętrznym umowy o wykonywanie zadań w zakresie lokalnego transportu zbiorowego. Nałożenie na firmę takiego obowiązku w drodze aktu administracyjnego jest w świetle polskiego prawa niedozwolone.

Wyznaczenie zakresu obowiązku świadczenia usługi publicznej powinno zostać umieszczone w umowie zawartej z przewoźnikiem. Musi ona zawierać m.in.:
- określenie charakteru świadczonej usługi ze wskazaniem norm ciągłości, regularności zdolności przewozowej i jakości,
- szczegółowe dane dotyczące stosunków finansowych między stronami,
- postanowienia dotyczące trybu wprowadzania zmian do umowy,
- wskazanie okresu obowiązywania umowy,
- określenie kar związanych z niewypełnianiem umowy.

Umowa na maksymalnie 30 lat

Rozporządzenie z 1969 roku nie wyznacza maksymalnego okresu, na jaki musi być zawarta umowa. Zaleca się jedynie, by ten okres nie był dłuższy niż dziesięć lat w przewozach autobusowych lub autokarowych oraz 15 lat w przypadku przewozów tramwajowych i przewozów metrem. W uzasadnionych przypadkach umowa może być zawarta na dłuższy okres, który jednak nie może przekroczyć 30 lat.

Jeśli wniosek o dotację na zakup taboru składa samorząd, to podpisuje się pod nim wójt, burmistrz lub prezydent. Do aplikacji należy dołączyć umowę o świadczeniu usług, w której zostaną określone zasady wyliczania rekompensaty w przypadku uzyskania unijnej dotacji. Jeśli wniosek o dofinansowanie składa sam przedsiębiorca, to podpisuje go podmiot uprawniony do reprezentowania go na zewnątrz (np. zarząd).

Przekazanie taboru

W przypadku gdy dotacja jest przyznana samorządowi, może on zdecydować się na udostępnienie zakupionego taboru prywatnemu przewoźnikowi. Zasady przekazania pojazdów powinny być określone w umowie, a sam fakt przekazania taboru musi mieć wpływ na wysokość wynagrodzenia.

Dopuszczalne jest przekazanie operatorowi taboru na podstawie odrębnej odpłatnej lub nieodpłatnej umowy cywilnoprawnej (najmu, dzierżawy lub użyczenia). Konieczne jest wówczas wyraźne powiązanie zawieranej umowy najmu, dzierżawy lub użyczenia z zawartą przez gminę umową z operatorem o świadczenie usług publicznych. Czas obowiązywania umowy najmu, dzierżawy lub użyczenia nie może być dłuższy niż czas obowiązywania umowy o świadczenie usług publicznych.

PONAD 2,6 MLD EURO NA ZAKUPY

Samorządy wojewódzkie chcą pozyskać ponad 640 mln euro na zakup nowych pociągów. Często są to największe z planowanych przez nich inwestycji. Nie inaczej jest z komunikacją miejską. Choć na ten cel bezpośrednio zostały przeznaczone środki w programach Infrastruktura i Środowisko i Rozwój Polski Wschodniej, to należy się spodziewać, że samorządy będą chciały na ten cel pozyskać pieniądze również z regionalnych programów operacyjnych. Szacuje się, że na nowe tramwaje i autobusy może zostać wydane nawet 2 mld euro.

CO WLICZAMY DO REKOMPENSATY

Podczas kalkulacji kosztów objętych umową o świadczenie usług publicznych powinny zostać uwzględnione wszystkie koszty związane ze świadczeniem tych usług. W szczególności chodzi o wszystkie koszty związane z działalnością przewozową, koszty związane z wykorzystaniem i utrzymaniem niezbędnej infrastruktury technicznej, jeśli są ponoszone przez operatora, koszty finansowe bezpośrednio związane ze świadczeniem usług oraz podatek dochodowy.

Dodatkowo podczas wyznaczania wysokości rekompensaty należy mieć na uwadze to, że:
- koszty przewoźnika, która są zwyczajowo związane ze świadczeniem przewozów, nie zostały wprost wyspecyfikowane w umowie o świadczenie usług (np. koszty kontroli biletów, utrzymania przystanków),
- koszty świadczenia dodatkowych usług, które nie są związane ze świadczeniem usług publicznych, powinny zostać wyłączone z wyliczania rekompensaty,
- przewoźnik może uzyskiwać przychody pozataryfowe za pośrednictwem pojazdów służących do świadczenia usługi publicznej (np. sprzedaż powierzchni reklamowych). Jeśli umowa nie reguluje zasad ich rozliczania, to są one wyłączane z wyliczania wysokości rekompensaty,
- ulgi handlowe, udzielane przez przewoźnika, co do zasady nie wliczają się do wysokości rekompensaty. Wyjątkiem jest sytuacja, w której obowiązek ich stosowania wynika z przepisów prawa (ulgi dla niektórych grup pasażerów) i zostały one wymienione w umowie,
- rekomendowaną stopą zwrotu z kapitału własnego dla przedsięwzięć transportowych jest 6 proc. w ujęciu realnym,
- podatek VAT powinien być uwzględniony w wyliczaniu rekompensaty zgodnie z przepisami podatkowymi i kwalifikowalnością podatku VAT przy projektach współfinansowanych z funduszy unijnych,
- umowa o świadczeniu usług publicznych powinna promować zwiększanie efektywności zarządzania przewozami przez operatora. Można to osiągnąć na przykład poprzez ograniczenia wskaźników wzrostu kosztów operatora.




Samorząd ma trzy możliwości zlecania świadczeń publicznych usług transportowych

Jeśli samorząd będzie chciał skorzystać z unijnych dotacji i kupić nowy tabor autobusowy, kolejowy lub tramwajowy po grudniu 2009 r., będzie musiał zastosować się do nowego unijnego rozporządzenia, które reguluje wyliczanie rekompensat za świadczenie usług publicznych - wynika z wytycznych przygotowanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.

W ubiegłym tygodniu zaprezentowaliśmy w GP zasady, którymi muszą kierować się samorządy, jeśli teraz, przy udziale funduszy unijnych, będą chciały kupić nowy tabor i przekazać go lub użyczyć przewoźnikom. Z projektu wytycznych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego wynika, że wypłata dotacji będzie podlegała przepisom dotyczącym rekompensat za świadczenie przez przewoźników usług o charakterze publicznym. Chodzi o możliwości, jakie daje unijne rozporządzenie z 1969 roku.

Ten dokument przestanie obowiązywać w grudniu 2009 r. Wówczas wejdzie w życie rozporządzenie 1370/2007. To oznacza, że jeśli samorząd będzie chciał realizować swój projekt po tej dacie, będzie musiał dostosować go do nowego prawa.

Zlecenie usługi powszechnej

Podobnie jak w przypadku rozporządzenia z 1969 roku, nowe rozporządzenie posługuje się terminem zlecanie usługi powszechnej. Zgodnie z polskim prawem, to samorząd ma obowiązek zapewnienia ludności odpowiednich usług transportowych. Trudno sobie wyobrazić, by urząd gminy czy urząd marszałkowski sam realizował przewozy. Korzysta przy tym z podmiotów zewnętrznych, czyli przewoźników.

Jedną z podstawowych zasad, które odróżniają usługi o charakterze publicznym od usług komercyjnych, jest to, że te pierwsze często nie generują zysku, a nawet przynoszą stratę. Wynika to z tego, że - w przypadku obszaru transportu - samorząd utrzymuje z ważnych powodów społecznych określoną siatkę połączeń, płacąc za to przewoźnikowi. Gdyby nie ta dopłata, to przewoźnik musiałby zawiesić lub zlikwidować część połączeń, tym samym ograniczając mobilność mieszkańców gminy lub województwa.

Trzy podmioty do wyboru

Zgodnie z rozporządzeniem 1370/2007, samorząd może zlecić świadczenie publicznych usług transportowych trzem rodzajom podmiotów (zakładowi budżetowemu, spółce komunalnej lub podmiotowi prywatnemu). Jest to możliwe dzięki temu, że rozporządzenie zawiera szeroką definicję umowy o świadczenie usług publicznych. Obejmuje ona nie tylko umowy cywilnoprawne, ale również akty normatywne i administracyjne.

Zanim przedstawimy sposób, w jaki samorząd powinien zlecać świadczenie usług publicznych poszczególnym kategoriom przewoźników, by móc ich później wyposażyć w tabor zakupiony przy udziale funduszy unijnych, należy pamiętać, że rozporządzenie 1370/2007 dotyczy nie tylko umów, które będą zawarte po grudniu 2009 r. Jeśli samorząd wcześniej zlecił przewoźnikowi świadczenie usług publicznych i będzie chciał otrzymać unijne pieniądze na zakup nowego taboru, musi dostosować umowy do przepisów rozporządzenia. Może to nastąpić na przykład przez zawarcie aneksów do wcześniejszych umów.

Statut zakładu budżetowego

Nałożenie obowiązku świadczenia usługi publicznej na zakład budżetowy może nastąpić tylko w drodze aktu rady jednostki samorządowej. Nie jest dopuszczalne nałożenie na zakład takiego obowiązku poprzez zawarcie z nim przez samorząd umowy cywilnoprawnej. Obowiązek świadczenia usług nakładany jest na zakład poprzez zawarcie odpowiedniego postanowienia w jego statucie.

Jeśli publiczne usługi transportowe ma świadczyć nowy zakład budżetowy, rada samorządu powinna określić w statucie, że celem jego działalności jest zaspokajanie potrzeb mieszkańców w zakresie lokalnego transportu zbiorowego poprzez świadczenie usług publicznych. W statucie należy także wskazać, jakie mienie z majątku samorządu zostanie przekazane zakładowi budżetowemu. Natomiast jeśli zakład już istnieje i na potrzeby sięgnięcia po unijną dotację samorząd musi formalnie nałożyć na niego obowiązek świadczenia usługi publicznej, musi to odbyć się w drodze zmiany jego statutu. Należy w nim umieścić zapisy, które będą mówiły o tym, że celem zakładu jest zaspokajanie potrzeb mieszkańców w zakresie lokalnego transportu zbiorowego poprzez świadczenie usług publicznych w wykonaniu obowiązku służby publicznej. Jeśli taki zapis już wcześniej był umieszczony w statucie, nie trzeba go zmieniać.

Obowiązek spółki komunalnej

W przypadku gdy przewoźnikiem ma być spółka komunalna, musi ona mieć formę spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej. Dodatkowo spółka musi spełniać unijną definicję podmiotu o charakterze wewnętrznym. Spółki będą spełniały to kryterium, gdy prowadzą publiczną działalność w zakresie przewozów pasażerskich na terytorium gminy macierzystej (samodzielnie, a nie przez podwykonawców) oraz nie uczestniczą w przetargach na świadczenie usług publicznych w zakresie przewozu pasażerów organizowanych poza terytorium gminy. Samorząd nie musi być wyłącznym wspólnikiem w spółce. Wystarczy, że ma większościowy udział, który umożliwia samodzielne podejmowanie decyzji w sprawie spółki.

Samorząd może utworzyć spółkę tylko w drodze uchwały podjętej przez jego radę. W podobny sposób następuje także nałożenie obowiązku świadczenia usług publicznych. W uchwale rady o zawiązaniu spółki należy stwierdzić, że celem jej będzie wykonywanie zadania własnego samorządu w zakresie zaspokajania transportowych potrzeb mieszkańców. Taki zapis także powinien zostać umieszczony w statucie spółki.

Powierzenie spółce komunalnej zadań zaspokajania potrzeb mieszkańców na terenie gminy, która utworzyła tę spółkę, nie wymaga zawarcia przez gminę macierzystą odrębnej umowy z tą spółką. Natomiast w przypadku gdy spółka będzie chciała wziąć na siebie obowiązek świadczenia usług publicznych na terenie innych samorządów, musi z nimi zawrzeć odrębne umowy. Traci wówczas status podmiotu wewnętrznego i jest traktowana jako przedsiębiorca prywatny.

Spółka komunalna finansuje swoją działalność (w tym inwestycje) ze środków własnych. Na gminie ciąży obowiązek wyposażenia spółki w majątek niezbędny do świadczenia usług publicznych. Może to nastąpić w drodze (na przykład) podwyższenia kapitału, dopłat czy też pożyczki wspólnika.

Umowa ze spółką prywatną

Samorząd może również nałożyć obowiązek świadczenia publicznych usług transportowych na podmiot prywatny. Za taki jest uznawana spółka komunalna, która nie ma charakteru podmiotu wewnętrznego. Powierzenie wykonywania zadań następuje w drodze umowy cywilnoprawnej zawieranej na zasadach ogólnych. Dodatkowo musi ona spełniać wymogi umowy o świadczeniu usług publicznych w rozumieniu unijnych przepisów wspólnotowych. Jeśli na przedsiębiorcę zostanie nałożony obowiązek świadczenia umowy, należy mu się rekompensata.

Umowa o świadczenie usług publicznych może zostać zawarta na nie dłużej niż dziesięć lat (transport autobusowy i trolejbusowy) lub 15 lat (transport tramwajowy i metro). W uzasadnionych przypadkach okresy te mogą być wydłużone maksymalnie o połowę.

Samorząd w przetargu wyłania przedsiębiorcę, z którym podpisze umowę (przetarg zostanie przeprowadzony zgodnie z przepisami prawa zamówień publicznych). Rozporządzenie 1370/2007 dopuszcza dwa wyjątki od tej zasady. Można zrezygnować z przetargu, kiedy:

średnia wartość roczna umowy jest szacowana na mniej niż 1 mln euro lub wymiar roczny transportu nie przekracza 300 tys. km. Te kryteria mogą zostać podwyższone o 100 proc., jeśli umowa ma zostać zawarta z małym lub średnim przedsiębiorstwem, która ma mniej niż 23 pojazdy.

zostanie zakłócone świadczenie usług przez inny podmiot (wcześniejszy przewoźnik nie wywiązuje się z umowy). Wówczas gmina może zastosować jeden z trzech tzw. środków nadzwyczajnych: udzielić zamówienia na świadczenie usług publicznych bez przeprowadzania przetargu, wyrazić zgodę na przedłużenie umowy o świadczenie usług publicznych albo nakazać przedsiębiorcy świadczenie określonych usług publicznych.

PONAD 2,6 MLD EURO NA KUPNO TABORU

Samorządy wojewódzkie chcą pozyskać ponad 640 mln euro na zakup nowych pociągów. Często są to największe z planowanych przez nich inwestycji. Nie inaczej jest z komunikacją miejską. Choć na ten cel bezpośrednio są pieniądze w Programie Infrastruktura i Środowisko i Rozwój Polski Wschodniej, to należy się spodziewać, że samorządy będą chciały na ten cel pozyskać środki również z regionalnych programów operacyjnych. Szacuje się, że na nowe tramwaje i autobusy samorządy wydadzą nawet 2 mld euro.

« Poprzedni tekstNastępny tekst »

Komentarze

Do dłuższych dyskusji zapraszamy na forum.

Brak komentarzy.


Dodaj komentarz

Ten element został zablokowany, nie ma możliwości dodawania do niego komentarzy lub głosowania.

Komentarze muszą być zaakceptowane przed publikacją. Dziękujemy!